Nieuws en agenda

Zorgprofessionals meer bewust maken van de verschillen tussen mannen en vrouwen

Nog steeds maken zorgprofessionals te weinig onderscheid tussen mannen en vrouwen in hun onderzoeken en behandelingen, vindt HagaZiekenhuis-apotheker Loes Visser. Ze schreef mee aan een in 2023 gepubliceerd boek over sekse- en gendersensitieve geneeskunde. Ook doet ze onderzoek naar sekseverschillen in bijwerkingen van geneesmiddelen.

Het verschil tussen sekse en gender is voor sommigen misschien niet meteen duidelijk. Daarom legt Loes het graag uit: “Sekse (of geslacht) verwijst naar de lichamelijke en biologische kenmerken die een mens vrouwelijk of mannelijk maken, zoals genen, hormonen, en geslachtskenmerken. Het geslacht wordt na de geboorte vastgesteld op basis van de uiterlijke geslachtskenmerken. Gender gaat over eigenschappen, gedragingen en rolpatronen die cultureel bepaald zijn voor elke sekse.”

In de media is de afgelopen jaren gelukkig steeds meer aandacht voor man-vrouwverschillen in de wetenschap en de zorg. Zo weten we inmiddels wel dat een hartinfarct er bij vrouwen anders uit kan zien dan bij mannen. “Maar er zijn nog veel meer voorbeelden te noemen die minder bekend zijn”, zegt Loes. “Zo krijgen vrouwen twee keer zo vaak de diagnose depressie en is 80 procent van de patiënten met auto-immuunziekten vrouw. Vrouwen hebben vaker chronische pijn dan mannen, maar krijgen minder vaak een pijnbehandeling.”

Kennishiaat

Loes is al sinds haar studie geïnteresseerd in het onderwerp. Ze verbaast zich dat er in de bestaande richtlijnen geen onderscheid wordt gemaakt tussen mannen en vrouwen. “En dat er zo weinig zorgprofessionals opstaan om dat kennishiaat vervolgens te dichten.”

Dat kennishiaat pakt ze zelf aan als ziekenhuisapotheker in HagaZiekenhuis Den Haag. Daar onderzoekt ze sekseverschillen in bijwerkingen van geneesmiddelen. “Er is redelijk veel literatuur over  geneesmiddelen met sekseverschillen in farmacokinetiek, dus hoe het geneesmiddel in het lichaam wordt verdeeld, omgezet en uitgescheiden, en ook over bijwerkingen. Toch worden die geneesmiddelen nog niet anders gedoseerd bij vrouwen.”

Bijsluiterteksten aanpassen

Vaak gaat het om geneesmiddelen die ontwikkeld zijn in de tijd dat ze vooral werden onderzocht bij jonge gezonde mannen. “We gaan binnenkort bij die veel in de literatuur genoemde geneesmiddelen eerst kijken of vrouwen in Nederland ook vaker een dosisverlaging krijgen, voortijdig stoppen of switchen naar een ander geneesmiddel dan mannen. Bij de meest relevante geneesmiddelen willen we dan prospectief onderzoek doen met een aangepaste dosering voor vrouwen. Dat onderzoek is nodig om ook behandelrichtlijnen en bijsluiterteksten aan te passen.”

In 2023 verscheen een studieboek dat Loes mede schreef over sekse- en gendersensitieve geneeskunde. Ze hoopt hiermee blinde vlekken weg te nemen bij haar collega’s. Bewustwording is de eerste stap, vindt ze. “Als meer mensen kennis hebben van sekse- en genderverschillen en de context waarin deze verschillen relevant zijn, verbetert de kwaliteit van zorg aan vrouwelijke én mannelijke patiënten.”

Taai fenomeen

Dat doel nastreven, vergt een lange adem. “Blind zijn voor en veronachtzamen van sekse- en genderverschillen blijkt een taai fenomeen binnen de gezondheidszorg. Ik merk wel dat er onder patiënten, studenten en jongere collega’s steeds meer belangstelling voor en kennis over het onderwerp bestaat. En deskundigen binnen de verschillende specialismen Het verschil tussen sekse en gender is voor sommigen weten elkaar gelukkig steeds beter te vinden.”