Nieuws en agenda

Lareb en HagaZiekenhuis werken samen in pilot om nieuwe kennis over bijwerkingen op te sporen

Als directeur van Bijwerkingencentrum Lareb zet Agnes Kant zich in voor het vergaren van meer kennis over bijwerkingen van vaccins en medicijnen. In een pilotsamenwerking met het HagaZiekenhuis en LUMC gebruikt Lareb het elektronische patiëntendossier (EPD) om aanvullende meldingen over bijwerkingen te verzamelen.

Lareb signaleert risico's van het gebruik van geneesmiddelen in de dagelijkse praktijk en verzamelt en verspreidt kennis hierover. Naast het analyseren van meldingen van patiënten en zorgprofessionals, worden vragenlijsten ingezet om langdurig gebruik van medicatie te monitoren of gevolgen van vaccins op langere termijn te onderzoeken. Bevindingen gaan naar het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen, dat maatregelen kan nemen, zoals een bijwerking in de bijsluiter opnemen. Tijdens de coronapandemie gaf Agnes regelmatig uitleg in de media over de taak van het onafhankelijke centrum en om op te roepen tot het melden van bijwerkingen.

Hoe heeft Lareb zich sinds de coronatijd verder ontwikkeld?

Agnes: “De positie van Lareb is verder versterkt. We zijn een meld- én kenniscentrum. Tijdens de coronapandemie was er een grote behoefte aan meer informatie over bijwerkingen, dus hebben we onze website vernieuwd. Onze kennisbanken staan nu meer op de voorgrond. Je vindt er informatie over (vermeende) bijwerkingen van vaccins en geneesmiddelen, en over medicijngebruik rondom de zwangerschap. Uiteraard blijft ons meldsysteem nog steeds belangrijk om meer kennis hierover te vergaren.”

De meldbereidheid onder gevaccineerden tijdens corona was hoog. Waarom is het nog steeds lastig om zorgprofessionals zover te krijgen bijwerkingen te melden die zij in de praktijk tegenkomen?

“In 2023 was het aantal meldingen door zorgprofessionals 1200. In 2015 waren dat er nog 3800. Dat is een afname van 70 procent. Ik denk dat het komt omdat artsen het nog drukker hebben gekregen. Ze moeten al zoveel administratie invullen en een melding doen bij ons gaat ook via een formulier.

Daarbij zeggen ze vaak dat ze niet weten wat ze moeten melden. Dan zeg ik: als je een collega over een casus zou willen vertellen, meld het dan ook bij ons. Artsen zien heus wel het nut in van Lareb, zo zijn we ook ooit ontstaan. Maar ze hebben de tijd er gewoon niet voor. En dat begrijp ik heel goed.”

Daarom zijn jullie een pilot begonnen met het HagaZiekenhuis en het LUMC. Wat houdt de pilot in?

“Veel van wat artsen zien, vinden en horen, schrijven ze op in het EPD. Dus ook klachten die kunnen wijzen op bijwerkingen van een medicijn of vaccin. Als wij door ontvangen meldingen een bijwerking vermoeden, wordt er onder de verantwoordelijkheid van de ziekenhuisapotheker gericht gezocht of zich iets vergelijkbaars heeft voorgedaan bij patiënten in het ziekenhuis. Dit gebeurt door geautomatiseerd zoeken in de gestructureerde data, en met ‘textmining’ van ongestructureerde tekstdata in EPD’s. Ze zoeken op termen die horen bij de symptomen en diagnose van de mogelijke bijwerking en bij het geneesmiddel. Als er inderdaad sprake is van een vermoeden van een bijwerking, wordt dit bij Lareb gemeld. Zo vergaren we aanvullende meldingen voor ons onderzoek naar bijwerkingen. Uiteraard nemen we bij dit onderzoek de privacy van patiënten in acht en is alles gecontroleerd door de juristen van het ziekenhuis.”

Wat levert de pilot tot nu toe op?

“Het helpt ons bijwerkingen eerder te signaleren. Voor 24 mogelijke bijwerkingen zijn er inmiddels 111 extra meldingen gedaan. Tot nu toe hebben aanvullende meldingen na het zoeken in EPD’s bijgedragen aan vijf signaleringen van bijwerkingen. Zo weten we nu bijvoorbeeld dat het anti-schimmelmiddel Amfotericine B kan leiden tot hyperkaliëmie (verhoogd kaliumgehalte in het bloed).”

 Hoe gaat het nu verder?

“We willen dit in meer ziekenhuizen gaan doen. Het zou mooi zijn als 5 ziekenhuizen in Nederland zouden willen meewerken om ons onderzoek naar bijwerkingen aan te kunnen vullen. We zijn nog op zoek naar voldoende financiën voor uitbreiding van de pilot.”

Tot slot: hoe kunnen patiënten bijdragen?

“Doe een melding bij Lareb als je een bijwerking vermoedt van een bepaald medicijn of vaccin. Meldingen van patiënten spelen een grote rol bij het ontdekken van nieuw kennis over bijwerkingen.
Ook kunnen een paar meldingen voor ons de trigger zijn om in EPD’s te zoeken of iets vergelijkbaars zich voor gedaan heeft bij patiënten in het ziekenhuis. De ervaring van een patiënt en een blik van een arts samen maken de signalering vaak compleet. Maar de eerste meldingen van patiënten kunnen het balletje aan het rollen brengen.”

Foto: Jan Vonk